Nhiều món ngon được chế biến từ lươn đồng.

Trong cái nhập nhoạng cuối ngày, nhiều người tranh thủ sau buổi lao động quẩy gánh ống trúm trên vai đi đặt sát chân ruộng để bắt lươn. Ruộng đồng chân chất, hết mùa lúa lại dành tặng người dân quê món ngon thơm thảo.

Những ống trúm được cất trên gác bếp từ mùa mưa năm trước lại được lấy xuống. Hoặc giả nếu cũ quá thì chỉ cần cầm rựa đi chặt vài cây tre là đã có vài ống trúm ngon lành.

Trúm cỡ hai lóng tre, những chiếc nan mỏng kết lại thành chiếc hom đặt nơi miệng trúm. Đàn ông, con nít, lớn bé gì cũng thấy chuyện đào trùn làm mồi, băm nhỏ, phết lên miệng hom rồi mang trúm ra đặt ở chân ruộng… dễ ẹt.

Khi gà trống rướn cổ gáy đầu hồi đã khấp khởi dậy đi dỡ trúm. Cầm ống trúm lên, nghe nặng tay, thấy mừng vì chắc hẳn trong đó sẽ có vài con lươn vàng ươm, béo múp. Lươn đem về nhà trút ra, được rộng trong nước sạch.

Có cỡ chừng chục con, đã nhẩm tính chuyện nấu nồi cháo lươn, làm mỳ Quảng, xào sả ớt hay um với chuối… Mà có món nào từ lươn đồng không ngon đâu nên chỉ cần vừa nghĩ tới thôi là đã thòm thèm!

Lươn trơn nhẫy, khó làm sạch. Mấy bà mấy má quê mình hay cầm đầu lươn, tay kia cầm một nắm tro bếp còn ấm tuốt cho sạch nhớt. Tuốt vài lần, lươn sạch, mùi tanh không còn nữa.

Người này chỉ người kia, mẹ chỉ con, bà chỉ cháu nên bây giờ hễ cứ làm lươn là nhất định phải có tro bếp. Lươn đồng thịt ngọt nên không cần chế biến cầu kỳ mà vẫn làm nên những món ngon khó cưỡng.

Lươn ăn không hết lại đem ra chợ quê ngồi bán. Món ngon nên ngồi chưa nóng chỗ đã có người hỏi mua. Bởi thế, đi ngang bếp Quảng những ngày chớm đông, rất dễ nghe mùi lươn quyện với củ nén, nghệ tươi, sả ớt… loang trong không gian.

Mùa mưa về có lá nén, thêm sả cây, ớt, lá nghệ lúc nào cũng sẵn trong vườn. Lại thêm chuối cây, bắp chuối, nải chuối xanh um… Dường như mọi thứ lúc nào cũng sẵn sàng bày biện một cuộc nấu nướng với lươn.

Lươn xào sả ớt cay cay, món mỳ Quảng với nhưn lươn thơm điếc mũi ăn với rau sống chuối cây. Siêng hơn thì ra vườn cắt nải chuối xanh vào tước để um lươn, đợi chín rắc thêm ít lá nghệ tươi non thì bữa ăn hôm đó kiểu gì cũng vét sạch nồi cơm…

Những buổi tối khi cái lạnh se se trườn về, còn gì thú bằng được quây quần húp sột soạt tô cháo lươn sóng sánh được thêm nhiều nghệ tươi. Cháo lươn ngon, hợp với người bệnh cảm, cần bồi dưỡng. Ăn một tô cháo nóng, mồ hôi túa ra, thấy người nhẹ hẳn.

Cánh đồng quê mình vẫn cần mẫn hai mùa mưa nắng, trổ sinh những ngọt lành nuôi lớn người quê. Gốc rạ tưởng lạnh căm mùa đông lại dưỡng nuôi những con lươn đồng béo ngậy để nấu món ngon. Lỡ ăn rồi nên cứ ngẩn ngơ, để những kẻ xa quê lại bần thần khi nghe cái lạnh đâu đây chợt ùa về.