1. Giới thiệu về món ăn cung đình Huế
Huế là kinh đô của Việt Nam ngày trước. Món ăn cung đình cũng đã được ra đời từ lâu để phục vụ cho vua chúa tại lăng tẩm.
Ngày trước, đây là món ăn cao quý chỉ có người quyền cao chức trọng mới được thưởng thức. Theo ghi chép và nguồn gốc của các nguyên liệu quý được ghi lại từ năm 1802, có thể thấy được ẩm thực cung đình Huế phải trải qua quá trình chế biến vô cùng cầu kỳ
Món ăn cung đình Huế được trình bày đẹp mắt như một tác phẩm nghệ thuật. Món ăn phải có hương vị thơm ngon và đặc biệt là phải tốt cho sức khỏe, điều hòa khí huyết.
Yêu cầu trong ẩm thực cung đình phải có “bát trân” ý chỉ 8 món: Nem công, chả phượng, da tay ngưu, yến sào, bàn tay gấu, gân nai, môi đười ươi và thịt chân voi. Nguyên liệu đều sử dụng bộ phận của các loài động vật quý hiếm chính vì vậy chỉ có một vài món ăn được duy trì đến ngày nay.
Văn hóa ẩm thực cung đình Huế sẽ được phân chia thành các loại cơ bản như sau:
Món chay Huế
Đồ chay Huế sử dụng nguyên liệu đơn giản nhưng được chế biến công phu. Thành phần có màu sắc và hương vị hấp dẫn không hề thua kém gì những món ăn bình dân. Hiện tại, có hơn 107 món chay được lưu giữ từ thời vua chúa đến ngày hôm nay.
Ẩm thực cung đình xưa
Ẩm thực cung đình xưa chỉ sử dụng nguyên liệu tươi ngon để nấu. Quá trình chế biến phức tạp, trang trí tỉ mỉ, trang nhã và được đặt tên gọi hoa mỹ. Các món ăn dâng lên vua chúa không chỉ yêu cầu cao về hình thức mà phải đảm bảo được vấn đề dinh dưỡng.
Một số món cung đình Huế của vua chúa ngày trước vẫn được giữ gìn cho đến ngày hôm nay có thể kể đến như: Chè long nhãn, xôi gấc, yến sào, chả phượng, nem công…
Ẩm thực dân gian
Đối với ẩm thực dân gian, nguyên liệu chế biến không đòi hỏi cao nhưng vẫn phải đáp ứng được yêu cầu về hình thức và chất lượng.
Cách trình bày món ăn phải đáp ứng được các tiêu chí trang nhã, hợp lý và sạch sẽ. Màu sắc là yếu tố được đề cao hàng đầu để tạo cảm giác ngon mắt, ngon miệng. Một vài món ăn dân gian của người Huế có thể kể đến bánh bèo, bánh ướt thịt nướng…
2. Nguồn gốc ra đời của ẩm thực cung đình Huế
Ẩm thực cung đình được ra đời do chịu sự ảnh hưởng của văn hóa cộng đồng. Cụ thể, đây chính là tinh hoa kế thừa văn hóa ẩm thực miền Bắc thời Lý, Lê, món ăn phương Nam của vua Gia Long và văn hóa ẩm thực Champa xưa.
Theo từng thời đại, quy chuẩn có nhiều thay đổi, phần nào ảnh hưởng đến các món ăn cung đình Huế. Sứ thần đi sứ về sẽ dâng lên vua các món ngon và lạ miệng. Món nào đặc biệt sẽ được lưu lại đến đời sau. Từ đó làm cho văn hóa ẩm thực cung đình đa dạng và phong phú hơn.
Khi triều đại phong kiến suy vong, ẩm thực cung đình được truyền bá ra bên ngoài và phát triển rực rỡ trên nền tảng ẩm thực dân gian. Người Huế đã chế biến lại một cách khéo léo, trình bày đẹp mắt để thể hiện triết lý âm dương, nhân sinh quan sâu sắc.
Có thể nói, sự hài hòa trong những món ăn đều thể hiện ý nghĩa riêng, đòi hỏi người ăn hay người chế biến phải cảm nhận bằng mọi giác quan.
Những món ăn của người Huế sẽ kết hợp những yếu tố như sau:
- Yếu tố khí hậu: Tùy theo từng mùa sẽ có những loại nguyên liệu đặc trưng phù hợp với điều kiện thời tiết lúc đó. Nguyên liệu phù hợp sẽ tạo ra món ăn với hương vị khó quên.
- Yếu tố lịch sử: Ngày trước người Chăm Pa đã sinh sống tại Huế sau đó Chúa Nguyễn đã chọn Huế làm kinh đô. Đây chính là cái nôi để thúc đẩy sự phát triển của ẩm thực cung đình Huế.
- Con người địa phương: Người Huế khi nấu ăn luôn đặt cả trái tim của mình để tạo ra một món ăn hoàn hảo nhất. Điều này có được là do ảnh hưởng sâu rộng của tư tưởng Nho giáo đối với con người địa phương.
- Văn hóa: Ẩm thực huế có nhiều món được làm từ gạo. Món ăn được phân chia thành 4 mùa phù hợp với thời tiết, tín ngưỡng và quan niệm sống. Chính điều này đã tác động một phần không nhỏ, tạo nên sự đa dạng trong văn hóa ẩm thực của người dân cố đô.
3. Top món 10 món ăn ẩm thực cung đình Huế
Những món ăn cung đình Huế rất đa dạng nhờ sự phát triển của lịch sử. Hơn 600 năm phát triển đã đưa ẩm thực cung đình lên một tầm cao mới, rộng rãi và đa dạng. Bài viết sẽ giới thiệu cho bạn 10 món ăn nổi bật nhất của vua chúa ngày trước để bạn tham khảo ngay bây giờ.
3.1 Nem công
Nem công là một trong những món thuộc “bát trân” của ẩm thực cung đình Huế. Quá trình chế biến vô cùng cầu kỳ, có nhiều công đoạn, đòi hỏi sự điêu luyện của người đầu bếp từ khâu chuẩn bị rau củ đến cách trình bày.
Ngày trước, nem công sẽ được làm từ thịt công thật để dâng lên vua chúa. Nem sẽ được làm từ thịt đùi công trộn với gia vị có tính nóng, để lên men vi sinh và tự chín. Thành phần sẽ được dâng lên vua ngay sau đó mà không phải trải qua công đoạn nấu nướng.
Món ăn này có công dụng giải độc tố trong máu. Chính vì vậy, nem công được dùng nhiều trong các bữa ăn để bảo vệ vua trước các cuộc ám sát.
Nem công chính là mảnh ghép đầu tiên trong bộ đôi nem công – chả phương, đứng đầu trong danh sách món ngon của ẩm thực cung đình Huế.
Hiện tại, công đã được xếp vào danh sách động vật quý hiếm. Bạn chỉ có thể thưởng thức món ngon này tại một số nhà hàng sang trọng tại Huế. Đối với người ăn chay thì có thể thưởng thức nem công về hình thức được nấu từ các nguyên liệu chay.
3.2 Chả phượng
Món ngon thứ hai nằm trong danh sách ẩm thực cung đình Huế cho vua chúa ngày trước chính là chả phương trong bộ đôi nem công – chả phượng.
Món ăn này là đặc sản tiến vua được làm từ thịt chim phượng hiếm có của Á Đông. Theo tư liệu ghi lại thì Phượng là chim thần thoại của người Châu Á. Phượng là con đực, Hoàng là con cái.
Người chế biến sẽ dùng thịt chim phượng sống mang đi giã mịn rồi nêm gia vị vừa ăn. Gói thịt vào trong lá chuối rồi mang đi hấp lên. Món ăn này được trang trí đẹp mắt, tựa như một chú phượng đang sống vậy.
Đối với sức khỏe, chả phượng là một món ăn có dược tính rất tốt, bảo vệ cho sức khỏe. Còn đối với mảnh ghép trong ẩm thực cung đình Huế thì đây là mảnh ghép còn lại với bộ đôi nem công.
3.3 Ẩm thực cung đình Huế – Yến sào
Yến sào là một món ăn đã xuất hiện từ lâu đời, phục vụ trong các bữa yến tiệc dành cho vua chúa. Có thể nói, đây là nguyên liệu quý, có giá thành cao và Việt Nam là một trong những đất nước may mắn có chim yến sinh sống và làm tổ tại các hải đảo.
Yến sào có nhiều công dụng tốt với sức khỏe như điều hòa khí huyết, dưỡng nhan, tốt cho xương, giúp kéo dài tuổi thọ. Đối với vua chúa ngày trước hay với thời đại bây giờ, yến luôn là thần dược tốt trong sức khỏe và vẫn là món ăn hàng đầu trong danh sách các món hàng đầu trong ẩm thực cung đình Huế.
Khi chế biến tổ yến, người ta sẽ mang đi hấp đường phèn hoặc kết hợp với các vị thuốc bắc, hạt sen để tăng tính chữa bệnh. Từ vua chúa đến các vị hoàng hậu, nương nương, phu nhân hay công chúa đều yêu thích món ăn này.
3.4 Ẩm thực cung đình Huế – Da tây ngưu
Ẩm thực cung đình Huế có nhiều món ăn ngon và rất lạ. Điển hình có thể kể đến như da tây ngưu – da của loài tê giác.
Tê giác thường sống trong những cánh rừng sâu và ăn cỏ dại để sinh sống. Vì môi trường sống đặc biệt nên da của chúng thường rất dày và cứng. Phần mềm nhất trong cơ thể của nó là phần da ở dưới nách.
Da dưới nách có độ dày khá mỏng. Đây cũng chính là yếu điểm của loài động vật này khiến nó thiệt mạng.
Da tây ngưu khi chế biến sẽ được ngâm trong nước đến khi đã mềm. Thành phẩm món ăn có hương vị thơm ngon, giá trị dinh dưỡng cao, tốt cho sức khỏe của con người. Hiện tại, món ăn này không được duy trì trong văn hóa ẩm thực cung đình Huế vì vấn đề bảo tồn loài động vật quý hiếm này trước nguy cơ tuyệt chủng.
3.5 Món ăn bàn tay gấu
Vua chúa thể hiện sức mạnh của mình không chỉ qua lực lượng quân đội, bờ cõi mà còn dùng món ăn để tượng trưng cho điều này. Trong ẩm thực cung đình Huế, bàn tay gấu là món ăn có ý nghĩa tượng trưng cho quyền lực hùng mạnh.
Gấu là loài động vật hết sức nguy hiểm, để săn bắt loài động vật này, thợ săn phải đặt cược tính mạng của mình trong tình thế nguy hiểm. Cũng chính vì thế mà nó rất được vua chúa yêu thích và chỉ được dùng để phục vụ trong các bữa yến tiệc của cung đình.
Theo nhiều câu chuyện kể lại, gấu có thói quen ngủ đông nên khi đói chúng sẽ liếm hai chi trước của mình. Đôi tay gấu khi săn bắn được sẽ được chế biến kỹ lưỡng qua nhiều công đoạn phức tạp và cần nhiều thời gian.
Thành phẩm món bàn tay gấu khi dâng lên bàn tiệc phải được làm sạch sẽ, hầm mềm để thịt và da đã chín nhừ và ngấm đều các loại thảo dược quý hiếm.
3.6 Món ăn cung đình Huế – Gân nai
Món ăn tiếp theo trong ẩm thực cung đình Huế không thể không nhắc đến chính là gân nai. Độ khó để tìm kiếm nguyên liệu để chế biến món ăn này không hề thua kém gì những món ăn trên. Người săn bắt phải đặt mạng sống của mình trong môi trường nguy hiểm, trải qua công đoạn khó khăn để có thể săn bắt chúng.
Người ta sẽ dùng lộc nhung – phần sừng non của nai để chế biến thành món ăn với công dụng tráng dương, bồi bổ sức khỏe, tăng cường sinh lực, điều hòa sức khỏe.
3.7 Món ăn cung đình – Thịt chân voi
Trong các bộ phận của voi, chân là phần có lớp thịt gân mềm. Người đầu bếp sẽ làm sạch kỹ, chế biến qua nhiều công đoạn và hoàn thiện nó để dâng lên vua chúa.
Vì đặc điểm giao thông đi lại ngày trước nên món ẩm thực cung đình Huế này chỉ sử dụng nguyên liệu từ những con voi đã chết, không dùng voi sống. Hiện tại, món ăn này không nằm trong danh sách ẩm thực cung đình vì vấn đề bảo tồn.
3.8 Trà cung đình Huế tiến vua
Trà tiến vua sử dụng ở Huế chỉ dùng loại có 16 vị với công dụng riêng. Các nguyên liệu để chế biến thành trà cũng phải tìm thảo dược thiên nhiên quý hiếm.
Trà thành phẩm là sự kết hợp của nhiều loại thảo dược khác nhau, định lượng phù hợp để tạo ra hương vị thơm ngon, giúp tăng cường sức khỏe của người dùng.
3.9 Ẩm thực cung đình Huế – Môi đười ươi
Môi đười ươi dùng bộ phận trân quý nhất trên người con vật này để chế biến. Quá trình đánh bắt loài động vật này cũng rất gian nan và khó khăn. Chính vì vậy, món ngon này luôn là tiêu điểm trên bàn tiệc ẩm thực cung đình Huế.
3.10 Cơm sen cung đình Huế
Cơm sen đã xuất hiện trong bàn tiệc ẩm thực cung đình Huế vào cuối thế kỷ 18. Đến nay, món ăn này vẫn được sử dụng trong các bữa tiệc cưới hỏi và thiết đãi khách du lịch khi đến cố đô.
Món cơm sen hấp dẫn thực khách với hương vị thơm ngon khó cưỡng. Không chỉ vậy, cách trình bày món ăn này cũng hết sức trang nhã theo phong cách ẩm thực cung đình, phù hợp với bối cảnh phục vụ.
Nguyên liệu bên trong món ăn sẽ có gạo thơm loại một lấy từ làng An Cựu, hạt sen, giò lụa, trứng rán, gà, tôm, rau… Nguyên liệu được nấu chín sẽ gói trong lá sen, tỏa hương thơm khó cưỡng.
Hy vọng bạn đã được cung cấp thêm nhiều thông tin thú vị về ẩm thực cung đình Huế để mọi người hiểu hơn. Nếu có cơ hội đi đến cố đô, bạn hãy nếm thử một số món ngon của vua chúa ngày trước nhé.
Theo Ticotravel.com.vn
