Chùa vốn có tên là Nghiêm Quang tự, được xây từ năm 1061 ở hương Giao Thủy, hữu ngạn sông Hồng. Đến năm 1167, chùa đổi tên Thần Quang tự. Tên chùa Keo thường được gọi vì chùa được dựng ở ấp Keo. Chùa thuộc hệ phái Bắc tông.

Chùa Keo Thái Bình - Ảnh: Sưu tầm 

Năm 1611, do nước sông Hồng dâng cao gây ngập lụt cả làng, người dân làng Keo đã dời đi hai nơi, dựng lại hai chùa Keo mới, đó là chùa Keo Hành Thiện hay chùa Keo Dưới ở mạn Đông Nam hữu ngạn sông Hồng, và chùa Keo Trên ở tả ngạn sông Hồng, thuộc huyện Vũ Thư ngày nay.

Chuông cổ - Ảnh: Sưu tầm

Năm 1630, viên quan Hoàng Nhân Dũng cùng vợ là Lại Thị Ngọc Lễ đứng ra vận động xây dựng chùa, do ông Nguyễn Văn Trụ vẽ kiểu. Công trình được hoàn thành vào năm 1632.

Cổng vào - Ảnh: Sưu tầm

Phật điện được bài trí tôn nghiêm. Chùa còn bảo lưu được nhiều tượng thờ thời Lê. Các pho tượng đặc sắc là: tượng đức Phật Thích Ca nhập niết bàn, tượng Bồ tát Quan Thế Âm, tượng Thập bát La hán v.v...

Hành lang chùa - Ảnh: Sưu tầm

Sau chùa có đền thờ Thiền sư Không Lộ, vị sư trụ trì ngôi chùa Nghiêm Quang đầu tiên vào thời Lý. Chùa có quy mô kiến trúc rộng lớn, trên một khu đất rộng khoảng 58.000m2. Chùa trước đây có 154 gian, nay còn 107 gian. Chùa được trùng tu nhiều lần vào các thế kỷ XVII, XVIII và năm 1941. Lần trùng tu năm 1941 có sự giúp đỡ của Trường Viễn Đông Bác Cổ Pháp.

Chùa có hai tam quan, tam quan ngoài và tam quan trong. Tam quan trong của chùa vẫn còn giữ được bộ cánh cửa gỗ thế kỷ XVII, cao 2m, rộng 2,6m, chạm một ổ rồng với những rồng mẹ và rồng con chầu mặt nguyệt.

Kỳ đài chùa - Ảnh: Sưu tầm 

Công trình kiến trúc nổi tiếng độc đáo của chùa là gác chuông. Gác chuông cao 11,04m, có 3 tầng mái. Bộ mái kết cấu gần 100 dàn đầu voi. Tầng một có treo một khánh đá (ngang 1,87m), tầng hai có quả chuông đúc năm 1686, tầng ba và tầng thượng có chuông đúc năm 1796.

Chùa đã được Bộ Văn hóa và Thông tin công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa quốc gia. Chùa Keo là ngôi cổ tự nổi tiếng bậc nhất ở Việt Nam.